W Szydłowie uczytelniono fundamenty Bramy Opatowskiej, drugiej, obok Krakowskiej, głównej bramy wjazdowej do miasta w wiekach średnich. Pozostałości obiektu oznaczono żeliwną tablicą.

Szydłów od XIV wieku otoczony jest murami obronnymi. W średniowieczu do miasta można było się dostać przez jedną z trzech bram: Krakowską, OpatowskąWodną. Do dziś przetrwała Brama Krakowska, będąca architektonicznym symbolem Szydłowa oraz relikty Bramy Opatowskiej.

Pomimo kilkuletnich badań archeologicznych, nie udało się ponad wszelką wątpliwość zlokalizować fundamentów Bramy Wodnej. Był to zapewne budynek w północno-zachodniej części miasta, związany z dostępem do wody, którą czerpano z rzeczki Ciekącej. Niewykluczone, że w XVI wieku brama była elementem systemu wodociągów miejskich. Być może pełniła funkcję magazynu wody, który napełniano systemem czerpakowym z poziomu rzeki, a następnie, rurociągami rozprowadzano po mieście. Istnieje też możliwość, że Brama Wodna była jedynie furtą w murze miejskim. To zagadka, która wciąż czeka na wyjaśnienie.

Tymczasem Brama Opatowska z której prowadził trakt, jak sama nazwa wskazuje, w kierunku Opatowa i dalej Sandomierza, została niemal w całości rozebrana w połowie XIX wieku. Na powierzchni pozostał po niej tylko niewielki fragment z przyporą. Była to zapewne budowla podobna do Bramy Krakowskiej. Niestety, nie zachowały się żadne przekazy ikonograficzne ani opisowe tej bramy. Pełniła jednak w swym czasie bardzo ważną funkcję komunikacyjną dla miasta i z pewnością warto ocalić i upamiętnić to, co po niej pozostało.

Badania archeologiczne przy Bramie Opatowskiej w Szydłowie 2018
Sondażowe badania archeologiczno-architektoniczne Bramy Opatowskiej. Czerwiec, 2018.
Odsłonięte fragmenty fundamentów Bramy Opatowskiej w Szydłowie 2018
Odsłonięte fragmenty fundamentów Bramy Opatowskiej. Czerwiec, 2018.

W czerwcu 2018 roku przeprowadzono sondażowe badania archeologiczno-architektoniczne Bramy Opatowskiej w ramach nadzoru archeologicznego nad budową kanalizacji sanitarnej w Szydłowie. Pracami kierował archeolog Tomasz Olszacki. Założono jeden wykop w ciągu ulicy Staszowskiej o wymiarach 1,7 x 11 metrów. W wykopie odsłonięto mury południowego boku bramy oraz zachodni bok budowli po węgar przelotu komunikacyjnego. Wyniki tych wstępnych badań pozwoliły określić, że w narysie budynek miał wymiary około 8,0 x 7,8 metra, był więc nieomal kwadratem. Szerokość przelotu bramnego wynosiła około 4,5 metra. Tomasz Olszacki przypuszcza, że obiekt poprzedzało przedbramie, analogicznie jak ma to miejsce przy Bramie Krakowskiej.

Relikt Bramy Opatowskiej, tablica w chodniku i uczytelnienie w nawierzchni ulicy.
Relikt Bramy Opatowskiej, tablica w chodniku i uczytelnienie w nawierzchni ulicy. Maj, 2022.
Tablica upamiętniająca Bramę Opatowską z XIV w. w Szydłowie. W tle ruiny Szpitala i Kościoła św. Ducha
Tablica upamiętniająca Bramę Opatowską z XIV w. w Szydłowie. W tle ruiny Szpitala i Kościoła św. Ducha. Maj, 2022.

Już podczas badań postulowano, żeby rozpoznane fragmenty murów uczytelnić na nawierzchni ulicy, a obiekt oznaczyć stosowną tablicą. Okazją do tego stała się rewitalizacja parkingu oraz ulicy Staszowskiej, którą rozpoczęto w 2021 r. W maju 2022 r. fundamenty murów Bramy Opatowskiej uczytelniono, wymieniając asfalt na czerwoną kostkę granitową. W chodniku zamontowano żeliwną płytę z napisem:

W tym miejscu stała Brama Opatowska wzniesiona w XIV w. jako element fortyfikacji miejskich Szydłowa. Rozebrana niemal w całości w XIX w.

napis na tablicy

Tym samym Szydłów zyskał kolejny, istotny punkt na turystycznej mapie miasta, podkreślający walory jego architektury obronnej.

Piotr Walczak